Kruisje

Als je in Nepal in een taxi stapt, weet je meteen welk geloof de chauffeur aanhangt. Je zal in Nederland niet gauw meemaken dat er een kruisje of Ganesh op het dashboard geplakt is, of een foto van Dawkins. Een Egyptische conducteur die een kruisje draagt komt in de problemen in Nederland. Een ambtenaar moet zijn geloof thuislaten. In het sociale leven is geloof zoiets als salaris – niet over hebben. Don’t ask, don’t tell. Geloof is privé.

Eerst moest ik lachen toen ik las dat dr. J. van Saane de IND adviseert inzake de betrouwbaarheid van bekeringsverhalen van asielzoekers. Ze gaat nu nog een stap verder en gaat een serieus meetinstrument ontwikkelen – je zou denken dat godsdienstpsychologie een exacte wetenschap is. Wacht even, kunt u even stilzitten, ik moet de batterijen vervangen van mijn meetinstrument. Mijn fantasie slaat helemaal op hol. Wat proberen we nu eigenlijk te doen hier? Ach – het boek der levenden, als we dat toch eens konden inzien. Een potsierlijke gedachte natuurlijk, we denken misschien dat we een kind zijn dat op een krukje gaat staan om op tafel te kunnen kijken in het boek waaruit vader leest – alleen is die tafel hier een beetje te hoog. Wie kan nu iets zeggen over andermans zielenstaat?

Ik stel me voor dat dr. Van Saane een aantal heren in zwart pak recruteert, een curatorium bestaande uit een diep doorgeleide boer uit Kesteren, een sombere monteur uit Apeldoorn die het van binnenuit kent, en een dorgrijze predikant om het af te maken. Een asielzoeker neemt plaats op een enkele plastic stoel voor een lange tafel waarachter de heren zitten, geflankeerd door een stenografe met een knotje. ‘Bent u al eens op de Sinaï geweest? Vrijgesproken in de vierschaar der consciëntie?’ ‘Dan maar terug naar Somalië,’ denkt de asielzoeker. Teeven zal tevreden zijn.

Zo zal het ongetwijfeld niet gaan, maar het blijft een curieuze ontwikkeling. Het is alsof de ziektekostenverzekering inzage vraagt in het psychologisch dossier om vast te stellen of de GGZ-problemen die wij hebben wel echt zijn. Of het niet vanzelf overgaat. Zelfs dat soort ellende is te vrezen tegenwoordig, niets is meer veilig. Hoewel we zoiets alom als privé beschouwen, het probleem blijft – is het echt of niet. Op diezelfde manier stellen we een keuringsarts van religieuze ziekten aan, en als die ’t zegt, dan zal ‘t wel goed zijn. Het is een begrijpelijk plan, maar het blijft curieus dat de overheid opeens het geloof helemaal niet meer als heel erg privé beschouwt. Voor een asielaanvraag is een openbare en geloofwaardige belijdenis des geloofs heel cruciaal.

Een goed idee, een grotere openheid over ieders geloofsovertuiging. Waarom niet? Het wordt hoog tijd dat er een ruimhartiger erkenning komt van het publieke karakter van geloof. In Nederland maken we mee dat de eigenheid van mensen met geloofsovertuigingen gesmoord wordt met een soort nivellerende dwangtolerantie die er feitelijk op neerkomt dat je niet meer mag uitleven wat je gelooft. Kruisjes in de tram of weigerambtenaar, enkele-feit-constructie of je eigen slachtmethode, we worden allemaal weggetolereerd. We gaan het meemaken dat ook artikel 23 onder druk komt te staan. Het probleem is niet dat diversiteit op gespannen voet staat met een neutrale openbare ruimte –  integendeel, het probleem is dat de Leitkultur wil dat er geen diversiteit is. Geloven doe je maar achter de voordeur, behalve als je asiel wilt.

Onderzoek naar de waarachtigheid van bekeringsverhalen lijkt me heel reëel, want die asielzoekers komen hier omdat ze beweren niet getolereerd te worden in eigen land. In het verlengde daarvan lijkt me ook reëel om eens te kijken naar hoe in Nederland tolerantie eigenlijk wordt ingevuld.

Het is toch heel vreemd als je asielaanvraag wordt goedgekeurd, je vervolgens tramconducteur wordt (ik noem maar iets) en je dan wordt gevraagd je kruisje niet meer te dragen.