Redactioneel

De Amsterdamse hoogleraar Annemarie Mol is in staat filosofie te bedrijven met verhalen. Toen zij in 1997 hoogleraar werd, begon ze haar inaugurele rede met zo’n verhaal. Op de vraag van een bekende waarom ze ervoor had gekozen kinderen te krijgen, had ze ontkennend gereageerd: ze had daar niet voor gekozen. Maar haar kennis kon dat niet geloven van een ontwikkeld persoon als zij. Waren haar kinderen ongelukjes dan? Dat was natuurlijk niet waar, maar kiezen is gewoon niet het woord dat past bij de ervaring van kinderen krijgen. Dit ogenschijnlijke eenvoudige voorbeeld is een opmaat naar de empirische filosofie die Mol bedrijft. Ik kwam haar zelf voor het eerst tegen in de filosofie van de techniek. Ook in de techniek bestaat de suggestie dat er van alles te kiezen valt, maar niets is minder waar. Op een of andere manier is het paradigma van mondigheid en vrijheid veel levenservaringen onterecht gaan inkleuren. Durf te denken is al snel: durf te kiezen.

In dit nummer van Wapenveld vindt u een interview met Annemarie Mol, dat voortborduurt op het bovenstaande voorbeeld. Het oeuvre van Mol is een bescheiden kruistocht tegen het veelvoorkomende denkbeeld dat patiënten keuzes moeten maken in een ziekenhuis. De gedachte alleen al doet geen recht aan de situatie waarin ze verkeren. Het werk van Mol is verwant aan dat van de Franse filosoof Bruno Latour, die een boek schreef met de titel Wij zijn nooit modern geweest. Hoe hoogtechnologisch ziekenhuizen ook zijn, de rationele procedures vertellen niet het hele verhaal. Sterker nog, ziekenhuizen zijn net als laboratoria ‘het hoogste fantasiebeeld dat het Westen heeft van zijn eigen rationaliteit’. Ondertussen is Mol niet de filosoof die neigt naar goedkoop cultuurpessimisme. Als het nodig is, komt ze graag in een ziekenhuis. Mol is op een innemende manier tegendraads. En daarmee heeft zij haar plek in Wapenveld ruimschoots verdiend.

Wapenveld en het neocalvinisme. Historisch gezien is dit geen gelukkige combinatie. Wapenveld heeft weinig voeling met gereformeerde wereldverbeteraars. Dit nummer bevat een kleine poging van de hand van VU-hoogleraar Kees van der Kooi om over onze schaduw heen te springen. Karikaturen mogen naar de rommelzolder. Dat kan ook niet anders, omdat juist in andere delen van de wereld het werk van Kuyper en Bavinck een ware revival meemaakt. In de Amerikaanse context is dat begrijpelijk, maar ook voor ons land heeft het neocalvinisme nog een tegoed. ‘God is HEER van de wereld. Dat betekent dat christenen juist rondom de avondmaalstafel de primaire vormen van samenleven ontdekken waarin eigen falen wordt herkend en erkend en waar wordt geleerd wat gerechtigheid betekent.’

De jaarserie over ‘Geboren, niet gemaakt’ heeft deze keer een theologische insteek. We gaan terug naar Athanasius en de belijdenis over de godheid van Christus, waar de kerk der eeuwen na lang peinzen op is uitgekomen. Rik Peels brengt het werk van Bonhoeffer voor het voetlicht aan de hand van recente publicaties. Dichter Menno van der Beek schrijft over de Amerikaanse dichter Wiman, die oog in oog met de dood de weg vindt naar het christelijk geloof.

Dit nummer van Wapenveld is het eerste nummer dat is geredigeerd door onze nieuwe eindredacteur Anneke Verhoeven. Verhoeven is een journalist met een indrukwekkende staat van dienst. Als redactie zijn we erg in onze nopjes dat ze zowel de functie van eindredacteur als die van redactiesecretaris op zich wil nemen. De laatste zinnen van dit redactioneel draag ik op aan onze inmiddels gepensioneerde eindredacteur Henk Schaaf. Precies 8 jaar is hij in functie geweest. 48 nummers van Wapenveld zijn door zijn handen gegaan. Als nuchtere Groninger leverde hij altijd nauwgezet werk af. Als enige professional in de redactie heeft hij ons voor veel missers behoed. We zijn hem als redactie erg dankbaar voor het werk dat hij voor Wapenveld heeft gedaan!