Het spannende boek

Het is de maand van het spannende boek. En ik houd van spannende boeken. Ik ben er altijd wel in eentje bezig. Soms een christelijke, meestal een openbare. In tijden van stress lees ik er meer. En in vakanties. Dan kan ik soms de hele nacht doorlezen.

Natuurlijk, het is ijdelheid. Maar de boog kan niet altijd gespannen staan. En de wereld van het boek is voor mij altijd de ontsnapping aan de beslommeringen des levens geweest. Als kind bracht ik uren door met Kameleon’s, Arendsogen enzovoort. Uren van fantasie en onschuld.

Maar wanneer ik er weer eens veel in korte tijd gelezen heb, besef ik eens te meer dat onschuld in deze ook maar relatief is. Dit genre gaat gebukt onder de druk van de tijdgeest en is fors verpsychologiseerd. Soms letterlijk. In veel page-turners bekijken we de plot door de ogen van een therapeut of een cliënt in therapie. Maar ook anderszins spelen Freuds thema’s een grote rol. Blijkbaar intrigeren seks, lust, incest, sadisme en masochisme de moderne lezer en schrijver meer dan geld, familie-eer of politiek. Veel eigentijdse thrillers ademen hierbij een merkwaardig liberale seksuele moraal. In het ene hoofdstuk scheuren de minnenden onder genotvol gekreun in razend tempo elkaar de kleding van het lijf. Seks zonder een vleugje geweld is uit, zo lijkt het. In het hierop volgende hoofdstuk scheurt dan veelal weer van alles. Meestal met fatalere gevolgen. Hoofden laten zich nu eenmaal moeilijker aan een romp vastzetten dan knopen aan een blouse.

Het seksuele genot (vaak met een vleugje perversie) en het seksuele geweld met slachtoffer staan in dit soort boeken volslagen los van elkaar. Het eerste getuigt van gezonde vrijheidszin en het vermogen tot assertief genot. Het tweede is een gevolg van verwaarloosde trauma’s, narcisme, machtsdrift of exploderende subassertiviteit.

Natuurlijk, in de meeste boeken krijgt het recht zijn beloop. De dader wordt gestraft en een potentieel slachtoffer wordt gered of het slachtoffer vindt alsnog het geluk. Maar is dat voldoende om het schaamteloos lezen van perverse seks en pervers geweld te rechtvaardigen? De auteur speelt maar al te vaak een dubieus spel met de angsten, het sadisme en masochisme van de lezer. En de lezer laat met zich spelen. De zogenaamd goede afloop is in veel thrillers als een schellend metaal, omdat de notie van liefde en mededogen ontbreekt. Sommigen kunnen dat (Leon, Mankell). Anderen niet (French, Lord enz.).

Het opmerkelijke is dat ik dat gevoelen van afkeer minstens zo sterk heb bij het lezen van reli-thrillers. Hier geen perverse seks. Dat leidt alleen maar tot censuur. Hier wordt vooral geflirt met de duivel. Zinnenprikkelende godsdienstoefeningen worden afgewisseld met angstaanjagende ontmoetingen met de duivel of het occulte. Een christelijke variant op Stephen King. En ook hier hetzelfde spel met sadisme en masochisme van de lezer. In deze sector is werkelijk niets heilig meer.

De bond tegen het vloeken zal er zijn handen vol aan hebben.