Wapenveld

Iedere columnist in Nederland vraagt zich wel eens af of-ie iets moet doen aan het Probleem Geert. Je kunt dan schrijven dat het riekt naar 1933, dat hij bewezen onzin verkondigt, raar haar heeft of een monomaniakale volksmenner is: het is allemaal zo, maar als je het opschrijft, wordt Geert daarmee gestopt? Geert gedijt bij aandacht dus misschien moeten we het juist niet over hem hebben. We vergeten algauw hoe funest het is om de naam te noemen van iemand die voordeel heeft bij werkelijk ieder soort publiciteit. Misschien moeten we steeds een paar woorden achter zijn naam zetten om onszelf daaraan te herinneren: 'liever niet over hebben' (lnoh). Goed, we hebben het dus niet over Geert (lnoh). Nederlanders vandaag de dag kunnen leer en leven uitermate goed scheiden. Híer zijn we goed in: A zeggen en B doen, of beter nog: zowel A als B doen. Bijvoorbeeld: Max Havelaar koffie kopen en ook de goedkoopst mogelijke Chinese textiel. Lid zijn van Greenpeace en een vliegreis boeken. Lid van Natuurmonumenten maar zeker niet tien kilometer fietsen naar het werk. Links stemmen, rechts leven. Dit neemt groteske vormen aan: de A2 wordt verdubbeld terwijl we wéten dat over niet al te lange tijd de benzine op is. O heerlijke gespletenheid! [Dit is wat Geert (lnoh) bedoelt, denk ik, met de rijke Nederlandse cultuur en gebruiken waaraan vreemdo's zich moeten aanpassen.] Het is niet alleen zo dat Nederlanders geneigd zijn collectief iets anders te doen dan privé; het is ook zo dat we in staat zijn tegen collectief, openbaar en zeker beter weten in, de foute keuzes te maken. Toch knap. Maar laten we blijven bij het gegeven dat de keuzes die we collectief maken vaak anders zijn dan die we individueel maken. Dat heeft te maken met eigenbelang. Hoe het precies werkt weet ik niet, maar het lijkt erop dat de uitgaven aan schoolboeken opmerkelijk gedaald zijn nu de scholen de kosten van schoolboeken moeten dragen (en niet de ouders). Dus: de boekenlijst is langer als een ander ervoor betaalt. Het is hetzelfde principe: het is makkelijker solidair (milieubewust, realistisch, etc.) te zijn als we met z'n allen betalen. Per saldo is collectief vrijgevig zijn voordelig: het kost me niet te veel (althans niet meer dan de buurman), is effectiever en iedereen deelt mee in dat gevoel van superioriteit van de weldoener; alle rechterhanden weten het van de linkerhand. Als we alleen naar deze kant van het verhaal keken, dan lijkt het alsof de heilsstaat uit zou breken zodra we ons gedrag collectiviseren. /Quid non/. Er is iets heel merkwaardigs aan de hand met fatsoenlijk, hardwerkend Nederland. We willen geen tuig op straat, geen straatschoffies met grote bekken en knetterende scooters, en de pliesie moet eindelijk het gezag terugkrijgen - of nemen. De ordinaire mopperpers en blogs als GeenStijl, de plee waar Neêrlands structureel ontevredenen hun gevoeg doen, ze roepen om fatsoen. En ze doen dat zo onfatsoenlijk mogelijk. Er is een cultuuromslag hier: het fenomeen dat we nu collectief zo grof mogelijk zijn. We roepen om knie- of nekschoten, het leger moet erop af, en wat kosten die allochtonen eigenlijk, vraagt men zich af. Hoe grof dat eigenlijk is zie je pas als je de vraag stelt op een individueler niveau, bijvoorbeeld per land: hoeveel kosten Somaliërs, Irakezen, Iraniërs? Als de vraag nog individueler wordt: wat kost jij?, dan durfde niemand hem meer te stellen (hoop ik). Individueel stappen we met gepoetste schoenen en gekamde haren in de auto en zijn blij dat er schreeuwlelijkerds (lnoh) zijn die het op zich nemen onfatsoenlijk te zijn.