Wapenveld

Denken in tegenstellingen en toenemende polarisatie lijken in onze tijd niet meer weg te denken. Je bent voor of tegen asielzoekers, lhbti, Israël of het klimaat. Natuurlijk zijn er ook mensen die de nuance zoeken. Vaak proberen ze een hogere positie te vinden van waaruit tegenstellingen minder scherp lijken. Een historisch perspectief helpt vaak al. Het wordt dan gemakkelijker om onze rol te nuanceren en niet te hoeven kiezen. Maar of dat lukt zonder wereldvreemd te worden, is de vraag.

De theologe Suzan Sierksma stelt voor om de apocalyptische teksten in de Bijbel zo te interpreteren dat ze een levenswijze verbeelden die vooruitgrijpt op de toekomst. Het gaat om een ‘radicale verbeelding van een toekomst die door andere waarden en machten wordt gedreven’. Ze verwijst naar hoe filosofen als Heidegger en Agamben Paulus uitleggen als hij schrijft over getrouwd zijn en tegelijkertijd niet getrouwd zijn, over blij zijn en tegelijk niet blij zijn. ‘Vertaald naar een collectief zelfverstaan betekent dit dat de Paulijnse gemeenschap geacht wordt niet te vluchten, te vechten of te assimileren, maar radicaal anders exact hetzelfde moet doen als de mensen in de wereld.’ Radicaal anders hetzelfde doen, dat gaat verder dan het overbruggen van tegenstellingen door het vinden van nuance of een hoger perspectief. De tekst van Sierksma laat je in verwarring achter. Hier resoneert iets absoluuts: het leven krijgt een radicaal andere betekenis. Tegelijk kan precies dit absolute gestalte krijgen in de meest burgerlijke levens.

In de nieuwe jaarserie ‘Met lijf en leden’ proberen we om te gaan met de tegenstelling tussen geest en lichaam. De protestantse traditie heeft de neiging te cerebraal te zijn; het lichaam krijgt weinig aandacht. Maar alles wat ons wezenlijk tot mens maakt kan niet zonder ons lichaam. Tegelijk zijn we als mens meer dan ons lichaam. We zoeken in deze jaarserie de balans. Hendrik Mosterd reflecteert op de betekenis van lichamelijkheid en het luisteren naar het lichaam als een weg naar herstel. In zijn artikel is telkens ook een deel van zijn eigen levensverhaal aan de orde, waardoor je onmogelijk op afstand kan blijven staan.

Yke Bauke Eisma en Geertjan Zuijdwegt geven hun visie op AI. Cultuurcritici worden niet op hun wenken bediend, maar toch zijn er in het stuk genoeg observaties te vinden die te denken geven. Tools als ChatGPT repliceren westerse vooroordelen en het vinden van afwijkende meningen wordt daardoor steeds moeilijker. Ze stellen dat de vraag of AI menselijke intelligentie kan evenaren minder relevant is dan de manier waarop mensen AI feitelijk in hun leven gaan gebruiken.

Arjan Plaisier start in dit nummer een serie over geloven in een seculiere tijd. Hij stelt de kloof tussen hemel en aarde aan de orde. Een kant-en-klare oplossing heeft hij niet. Maar er is wel de aanbidding en de liturgie. Lichaam en geest doen daarin mee. ‘Alleen in de knieval voor God gaan we iets van God begrijpen en groeien we in het mysterie van zijn heilige Naam.’

Het lichaam komt opnieuw terug in de bespreking van de film The Outrun door André Groenendijk. Hij analyseert hoe hoofdpersoon Rona ontdekt dat ze onderdeel is van een immens krachtenveld. Klassieke termen als binnen- en buitenwereld voldoen niet; tussen beide is geen harde grens. Wie over lichaam als geest op zichzelf spreekt, is bezig met een projectie.

Sinds begin dit jaar is Groenendijk lid van de redactie. Dat dit artikel lang niet het eerste is dat Groenendijk voor Wapenveld schreef, heeft daarbij zeker geholpen. André heeft filosofie en theologie gestudeerd en is nu actief als adviseur bij de HGJB, een organisatie die kerkelijk jeugdwerk ondersteunt in de PKN. Wij hebben er veel vertrouwen in dat hij onze redactie zal verrijken!