Wapenveld

De kans is groot dat je van een aantal meer of minder bekende Nederlanders weet dat ze ADHD hebben. Recent bijvoorbeeld maakte Thomas van Luyn een cabaretvoorstelling over het hebben van ADHD en vertelde hij erover in de Volkskrant en NRC. De kans dat je iemand kent met een narcistische persoonlijkheidsstoornis is een stuk kleiner, of preciezer: de kans dat je iemand kent die daarover aan jou of de krant wil vertellen is klein, terwijl het op voorhand aannemelijk is dat deze groep juist goed vertegenwoordigd is in de media.

Wat maakt dat het makkelijker is iets over je ADHD te vertellen dan over je narcistische persoonlijkheidsstoornis? Naast het feit dat de kenmerken van ADHD wat sympathieker overkomen, lijkt ADHD een ontschuldigend effect te hebben, terwijl de narcistische persoonlijkheidsstoornis als label eerder beschuldigend werkt. Laten we bij wijze van experiment een aantal zinnen uit een essay van Van Luyn in de Volkskrant ombouwen van ADHD naar de narcistische persoonlijkheidsstoornis:

Van chaos naar diagnose: de reddingsboei van Thomas van Luyn.

Vaak te laat, van alles kwijt, zijn hoofd er niet helemaal bij. De cabaretier en acteur zocht na vele jaren hulp en kwam thuis met een labeltje: ADHD. Is het een stoornis? En hoe bevalt dat?

Een diagnose, een rugzakje, een labeltje. Ik gun iedereen er eentje. Het verklaart veel onverklaarbaars. De domme acties waarvoor we onszelf voor de kop slaan, de stomme opmerkingen die we eruit flappen, de belangrijke zaken die we verwaarlozen en de onbenulligheden waarover we ons druk maken. Dan is het fijn om te horen: dat is niet jouw schuld, maar die van je stoornis.

Vertaald naar de narcistische persoonlijkheidsstoornis krijg je zoiets:

Van egoïsme naar diagnose: de reddingsboei van Maria Groen.

Altijd grootspraak, steeds met zichzelf bezig, een opgeblazen ego. De psychiater en columnist zocht na vele jaren hulp en kwam thuis met een labeltje: een narcistische persoonlijkheid. Is het een stoornis? En hoe bevalt dat?

Een diagnose, een rugzakje, een labeltje. Ik gun iedereen er eentje. Het verklaart veel onverklaarbaars. Het egoïsme waarvoor we onszelf voor de kop slaan, de neerbuigende opmerkingen die we maken, de belangrijke anderen die we verwaarlozen en de borstklopperij. Dan is het fijn om te horen: dat is niet jouw schuld, maar die van je stoornis.

Het tweede stuk roept – in elk geval bij mij – ongemak op, terwijl het eerste stuk gewoon een leesbaar stuk uit de krant is.

Zijn ADHD en de narcistische persoonlijkheidsstoornis zo verschillend dat er heel anders over gedacht zou moeten worden als het gaat om schuld en verantwoordelijkheid? Beide zijn beschrijvingen van gedrag, geen verklaringen. Allebei zijn ze gedefinieerd als gedragspatronen die een groot deel van je leven aanwezig zijn. Bij beide dragen zowel genen als omgevingsfactoren bij aan het ontstaan ervan, zonder dat we precies weten hoe het zit.

Bij Thomas van Luyn hielp de diagnose hem zichzelf te accepteren; het bracht hem, in zijn eigen woorden, ‘een enorme kwak vergiffenis’. Het is ergens wonderlijk dat daar een label voor nodig is, dat feitelijk niets anders doet dan beschrijven hoe je je al jaren gedraagt. En een beetje oneerlijk ook voor de mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis, die deze zelfacceptatie en vergiffenis moeten ontberen. Misschien is het tijd de kloof tussen ontschuldiging en beschuldiging te dichten en alle ADHD’ers en narcisten (en de ADHD’er en narcist in onszelf) zowel een gezonde portie verantwoordelijkheidsgevoel als een enorme kwak vergiffenis te schenken.

Dr. M. Groen-Blokhuis werkt als psychiater.