Wapenveld

Abstract

Meer dan 1600 jaar geleden trokken de eerste monniken de Egyptische woestijn in. Woestijnvaders en -moeders worden ze genoemd. Ze leefden in grotten of hutjes, alleen of in kleine gemeenschappen. Ontsnapt aan de verleidingen van de beschaving probeerden ze gehoor te geven aan een roep en gingen zij de confrontatie aan. Met zichzelf, zo zouden we dat tegenwoordig noemen.

Zelf zagen ze dat heel anders. Zo alleen waren zij niet, daar middenin de woestenij, en ze gingen niet de confrontatie aan met zichzelf. Of althans: zij ontdekten dat het ‘zelf’ een stuk poreuzer is dan wij nu denken. Van alle kanten werden deze monniken belaagd: door krachten, gedachten, verleidingen. Demonen.

In tijden van versnelling spreekt hun leven tot de verbeelding. Onthaasten, ‘tot jezelf komen’: het is een hot topic, vooral onder jongere generaties. De Duitse filosoof Byung-Chul Han spreekt van een ‘vermoeide samenleving’, waarin ‘de mens als geheel verwordt tot niets meer dan een prestatiemachine die storingvrij dient te functioneren en z’n prestatie dient te maximaliseren.’[1] Het paradoxale van deze samenleving is dat de druk om te functioneren niet langer van buitenaf komt (zoals in de ‘commandosamenleving’ van Michel Foucaults panopticum), maar van binnenuit. De mens wordt van binnenuit belaagd. Vanwaar die paradox en hoe ontsnap je daaraan?

Ik moest denken aan het monastieke leven van de eenzame kluizenaars bij het zien van The Outrun, een verfilming van de memoires van de Britse schrijfster Amy Liptrot (haar personage heet in de film Rona). De film verbeeldt haar retraite in de wildernis. Niet de woestijn, maar een klein eilandje bovenin Schotland: Papay, onderdeel van de Orkney Islands of simpelweg Orkney. Net als de woestijnvaders en -moeders ontdekt Rona dat er krachten zijn die ons omgeven. Of anders gezegd: dat de mens een knooppunt is van een immens krachtenveld, onderdeel van een universum van mysterieuze fluisteringen die oneindige afstanden overbruggen. Een knooppunt in de tijd, dat ook. Orkney is vergeven van oeroude mythen en prehistorische overblijfselen. Tekenen van de generaties die door ons bloed stromen, markeringen van plaatsen die aan voorouders een heilige eerbied ontlokten.