Wapenveld

Abstract

Hoe zijn christenen de eeuwen door omgegaan met seksualiteit? Die vraag beantwoordt de Britse kerkhistoricus Diarmaid MacCulloch in zijn boek Lower than the Angels. Het is hem als homoseksueel te doen om de angst voor het vreemde. Waar komt die toch vandaan? Het brengt ethicus Petruschka Schaafsma tot de vervolgvraag: en wat doen we daar dan mee?

Diarmaid MacCulloch eindigt het voorlaatste hoofdstuk van Lower than the Angels, zijn vuistdikke geschiedenis van ‘sex and Christianity’, met een teken van hoop. Hoop in een verder tamelijk somber stemmend overzicht van polariserende ontwikkelingen in de vroege eenentwintigste eeuw. Het is een recent citaat van een Jezuïet, een priester: ‘Zijn onze tijdgenoten niet bang dat christenen, en eigenlijk gelovigen van allerlei snit, precies dit zijn, een ongebreidelde beweging van reactie en wrok, uit woede over de vrijheden en bevrijdingen van de moderne tijd?’ Om af te sluiten met de tegenwerping: ‘Het evangelie is geen schrikbeeld van vergelding, het is vlees en bloed.’ Het heersende beeld van gelovigen is dat ze boos en conservatief zijn. Gelukkig laat het evangelie iets anders zien: daar mogen vlees en bloed meedoen. Het hoopvolle van dit citaat lijkt ook te zijn dat het van een Jezuïet komt. In zijn boek komen de Jezuïeten naar voren als de grote wantrouwers van seksualiteit, en vooral sinds het herstel van hun orde in 1814, uitblinkend in het preciseren van allerlei onjuist seksueel gedrag en gepaste straffen daarvoor.

Enkele dagen voordat ik dit lees, vertelt onze dochter dat ze bij Nederlands les heeft gehad in het verschil tussen argumenten en drogredenen. De docent gaf als voorbeeld van een goed argument: religie is een bron van geweld en inperking van individuele rechten en vrijheden. Ter onderbouwing werd verwezen naar de politiek van de gelovige Donald Trump met zijn maatregelen tegen abortus en transgender, en naar de oorlog in Gaza. En naar hoeveel beter wij het in Europa wat dat betreft hebben dankzij de secularisatie. Waarbij onze dochter zich afvroeg of dit niet een drogreden was.

In reactie daarop probeer ik haar uit te leggen wat ik van MacCulloch heb geleerd. Hedendaags conservatisme is niet alleen iets van gelovigen. Het is een late uitloper van ontwikkelingen sinds de Verlichting (vanaf ca. 1700) in de kerken in westerse landen – wanneer bijna iedereen zich natuurlijk nog wel tot een kerk rekent. Er ontstaan conservatieve bewegingen die uiteindelijk in de negentiende eeuw juist family values, de strijd tegen abortus, homoseksualiteit en transgender tot hun vignetten maken.