Wapenveld

Er waren vroeger – en als ik heel eerlijk ben zijn er nog steeds – nogal wat punten in de theologie die ervoor zorgen dat ik soms tijdens een preek orgelpijpen ging tellen, of bakstenen, of grijze hoofden in de kerk. Vooral op die momenten dat er over zaken gepreekt werd die waarschijnlijk door iedereen begrepen werden, maar door mij als volkomen duister werden ervaren.

Noem het een blinde vlek of domheid, ik noem het vooral eerlijk dat ik ervoor uitkom.
Neem nu het dogma van ‘de oude mens en de nieuwe mens’. In Efeze staat dat je ‘de nieuwe mens moet aantrekken’.  Dat kun je van je twaalfde tot je vijfentachtigste  kun aanhoren… proberen te begrijpen… en het van je af laten glijden.

Het is nogal een smerig beeld, als je er langer over nadenkt. En pijnlijk ook. Je zult toch eerst iets moeten uittrekken voordat er iets nieuws kan komen, als je in de beeldspraak wilt blijven. Gaat je huid eraf?
Hoe pijnlijk is dit Bijbelvers eigenlijk?

De broers Wachowski (1965 en 1967) hebben met de Matrix-trilogie op filmtechnisch gebied een waar wonderstuk gefabriceerd. Ze hebben technieken ontwikkeld die al honderden keren in andere films zijn gekopieerd, en belangrijker nog (want dat gebeurt alleen als je echt groot bent): geparodieerd. Voorwaar geen kleine jongens, deze Wachowski’s.
Wat ik altijd intrigerend heb gevonden is dat in het eerste deel van deze trilogie – overigens verreweg de beste, de andere twee hoef je niet te kijken – het levensverhaal van Jezus zo duidelijk de basis vormt van het verhaal. Het laat zo goed de essentie van Jezus’ werk op aarde zien dat dit wat mij betreft de beste Jezus-film ooit is.
Maar vraag je aan christenen die de film hebben gezien (meestal zijn dat de wat jonge christelijke kijkers) of zij dat ook zo zien, dan is het antwoord standaard: ‘Jezus? Wat heeft Jezus nou met deze film te maken?’

Goed, daar gaan we, even wat snelle feiten:
Neo, de hoofdrolspeler, wordt ‘the one’ genoemd. Vrij vertaald: de weg, de waarheid en het leven.
Neo wordt naar ‘The Matrix’ gestuurd. Vrij vertaald: de wereld.
Neo wordt gestuurd om de mensen in ‘The Matrix’ te redden. Vrij vertaald: hij komt om mensen te redden.
Neo overwint het kwaad, nadat hij feitelijk dood is. Vrij vertaald: hij staat op en overwint het kwaad.
Ik vind het verrassend dat het jonge filmkijkers niet direct opvalt, deze overvloed aan gelijkenissen. Maar wellicht overschat ik de gemiddelde kijker wel. Wellicht zijn film en geloof voor veel mensen echt twee gescheiden werelden.

Maar nu terug naar de oude en de nieuwe mens. Want hoe wordt het kwaad in The Matrix overwonnen? Volgens de Bijbel, en volgens de Wachowski’s,  door de nieuwe mens aan te trekken.
Het is inderdaad in de film een smerige, uiterst pijnlijke scène geworden. Maar wel een scène die laat zien hoe radicaal, hoe definitief, hoe ‘totaal’ het werk van Jezus is.
Neo verandert zijn belager, Agent Smith, die in de film de personificatie is van het kwaad, van binnenuit. In een gevecht van persoon tot persoon blijkt hoe machtig en sterk Neo geworden is na zijn verrijzenis uit de dood. Hij ‘doorziet’ de wereld van Agent Smith, hij ‘kraakt de code’ van Smith en kan zo ‘in’ Smith kruipen om zijn werk af te maken.
De scène is wat smerig om te zien. Als Neo in Smith zit, begint zijn huid te bobbelen, beginnen zijn ogen uit te puilen en barst hij uiteindelijk uit elkaar.
Dan staat Smith er niet meer. Dan staat Neo daar.
Het kwaad  is niet de  kop ingedrukt, of geboeid, of verminkt. Het kwaad is er niet meer. Het is van binnenuit veranderd en vernietigd. De oude mens is weg, de nieuwe is aangetrokken.

Door de Wachowski’s, die net als Bill Viola uit de vorige Wilde Schoonheid, shoppen bij iedere religie die op deze aarde wordt geformuleerd, weet ik nu eindelijk wat er in Efeze 4 bedoeld wordt. Omdat ik het met mijn eigen ogen heb gezien. Hun beeldspraak is zo helder dat ik er geen moment over denk om orgelpijpen te tellen, of bakstenen of grijze hoofden.
Wat ik wel doe na hun uitleg is onder de indruk zijn van dat evangelie.
En blijven, omdat deze beelden niet snel meer uit mijn hoofd zullen verdwijnen.
Krachtig onderwijs dus, via een actiefilm.