Wapenveld

Gek, ik voelde geen enkele aandrang naar The Passion of Christ te gaan kijken. Maar Braambos van Willem Jan Otten zag ik twee keer. Braambos is door de kritiek weggezet als een christelijk stuk. Technisch was er wel bewondering – je zit twee en een half uur op het puntje van je stoel – maar het thema van het stuk – vergeving – dat was te zwaar. Toch is Braambos niet een preek, het is eerder een toeleidende weg. De vraag om vergeving van de verkrachter van je tweelingzus, terwijl die zus zich na 15 jaar zwijgen heeft verhangen, is een existentiële vraag. Is in een dergelijke situatie vergeving mogelijk? Dat is de vraag waar het stuk om cirkelt. Berouw is nodig, en de dader in Braambos heeft oprecht berouw – hij wil boeten – maar op berouw volgt niet automatisch vergeving. Tegelijk maakt het stuk invoelbaar dat zonder vergeving ook het slachtoffer niet verder kan. Hoe echter te komen tot vergeving als het kwaad zo intens is? Met die vraag ga je naar huis. De woorden ‘ik voor u, daar gij anders de eeuwige dood moest sterven’ uit het avondmaalformulier dringen zich onwillekeurig op. De Duitse theoloog Gerhard Lohfink wijdt diepzinnige overwegingen aan het sterven van Christus voor onze zonden. ‘Waarom kan God niet eenvoudigweg verklaren: Ik ontsla jullie van je schuld, alles is vergeten en vergeven? Omdat zonde niet in lucht opgaat, zelfs niet wanneer ze vergeven is. De zonde heeft gevolgen’. Instemmend met Dag Hammarskjöld zegt Lohfink dat ‘wanneer liefde werkelijk liefde is, zij niet alleen vergeving schenkt, maar ook de verantwoordelijkheid op zich neemt voor de gevolgen van wat de ander deed. En dat kost iets. Dat gaat niet zonder offer.’ In Christus’ offer wordt ‘de keten van onheil in de wereld verbroken en een nieuw fundament geschapen waarop het mogelijk wordt de gevolgen van de zonde te herstellen’ (Heeft God de kerk nodig?, p. 263).

Braambos geeft dit te denken, maakt het in zekere zin onontkoombaar, maar Braambos wil realistisch toneel zijn, geen allegorie. Dat de seculiere kritiek niet verder komt dan het plakken van het etiket ‘christelijk’ geeft aan dat voor de existentiële thema’s die Otten aansnijdt de woorden gaan ontbreken. Gert Vierwind schrijft in dit nummer een indringende bespreking van Braambos.

De jaarserie gaat in dit nummer verder met een interview met prof. F.G. Immink. Een nuchter maar tevens geestelijk verhaal over de kracht van het evangelie ook en juist in onze cultuur. ‘Mensen moeten leren elkaar als medemens te zien en verantwoordelijkheid voor elkaar te dragen. De samenleving heeft behoefte aan prediking, meer dan aan een debat in de Kamer over hoe de regels zouden moeten zijn.’

De andere bijdragen aan dit nummer blijven in dit redactioneel noodgedwongen onbesproken. De meditatie van prof. De Knijff is met toestemming overgenomen uit zijn zojuist verschenen bundel Schaarste en overvloed. Deze bundel is alweer het zesde deeltje in een serie. Goede meditaties herkauwen de woorden van de Schrift.