Wapenveld

Het bedrijf Cambridge Analytics laat zich erop voorstaan de verkiezingen te hebben gewonnen voor Dhr. Trump – weliswaar kreeg Dhr. Trump de stemmen, maar zíj hadden daar toch voor gezorgd. En dat hadden ze gedaan door een uitgekiend spel van precisiemarketing. Het komt erop neer dat uw gedrag op het internet wordt verzameld en bekeken – en dat u dan vervolgens de politieke boodschappen krijgt die u waarschijnlijk het beste bevallen. Als u op Urk woont, dan zult u horen dat de visserij een extra stimulans nodig heeft. Heeft u net op Facebook gepost dat u bevallen bent, dan komt er een partij langs met de boodschap dat ze echt vóór het gezin zijn. Enzovoort. Het bovengenoemde bedrijf is erin gespecialiseerd om mensen te lokaliseren en te clusteren (dat is: in een hokje stoppen), daar een sticker op te plakken, en vervolgens te zeggen: deze boodschap gaat het hier goed doen. En daarom heeft Dhr. Trump gewonnen – beweert dit bedrijf, dat daar kennelijk trots op is en hiermee een open sollicitatie doet bij alle politici die nog wel een electorale stimulans kunnen gebruiken. Dat zijn er wel een paar.
Is het waar? Ja. Zowel Dhr. Trump als Mw. Clinton hadden een uitgebreid data-analyseteam als onderdeel van hun campagneteam, en ja, huurden ook marketingbureaus in voor marktanalyse. Dat geld gaven ze niet voor niets uit. En ofwel het team van Dhr. Trump was beter in uitzoeken wat mensen wilden, of Dhr. Trump was er vaardiger in gewoon te zeggen wat mensen willen horen. Of gewetenloos genoeg.
Aan de keukentafel merkte mijn zoon op: ‘Ja, op Facebook en zo krijg je alleen de advertenties en berichtjes die lijken op wat je al eerder hebt bekeken of interessant vond. Het is een soort verzuiling, want je hoort nooit meer andere meningen.’ Natuurlijk vond zijn vader het gebruik van het woord ‘verzuiling’ in dit verband wel amusant. Dit fenomeen heet de filter bubble: omdat de Googles van deze wereld alleen welgevallige informatie aan je voorschotelen, zal je blik steeds verder vernauwen. Eén onzer vaderlandse dichters omschreef eens iemand als:  ‘…die zijn mening over alles in het ochtendkrantje leest.’ Ja, en ieder kiest zijn geschikte ochtendkrantje.
Is er iets veranderd? Nee, eigenlijk niet. Vroeger hadden wij nog wel eens discussies over nut en noodzaak van christelijk onderwijs, maar dat is heel erg vroeger. We maakten ons zorgen dat kinderen misschien te beschermd zouden opgroeien – met zijn allen in een reservaat. Het moest natuurlijk niet te comfortabel worden, zo, dat we nooit meer een tegengestelde mening tegen zouden komen.
Die zorgen zijn niet bewaarheid. De jeugd wordt blootgesteld aan een barrage van meningen, lijkt me zo – althans, voor hen die even het hoofd optillen en om zich heen kijken. Ik weet alleen niet zo zeker of iedereen dat doet. Die filter bubble – dat je alleen hoort wat je welgevallig is – is van alle tijden. Tegelijkertijd zou het naïef zijn te denken dat de filter bubble ongevaarlijk is. Er zijn voldoende voorbeelden voorhanden van mensen die heilig geloven in pertinente onwaarheden. De perschef van Dhr. Trump wordt niet geheel ten onrechte vergeleken met de blijmoedige Iraakse minister van informatie die onder het geluid van bominslagen volhield dat er in geen velden of wegen Amerikanen te zien waren in Bagdad. Zijn spreken over ‘alternatieve feiten’ doet wel heel Orwelliaans aan. Ik heb mijn zoon, die van de verzuiling, toch maar weer eens het boek ‘1984’ onder de aandacht gebracht. Een filter bubble is onvermijdelijk. Een besef dat de waarheid niet straffeloos verdraaid kan worden, dat er uiteindelijk toch feiten zijn waarvoor geen alternatieven zijn, is de enige remedie. Ik stel voor dat ‘1984’ verplicht op de leeslijsten komt.