Wapenveld

Abstract

Laten we maar met de deur in huis vallen: we leven in de schaduw van catastrofes. We kunnen dat met cijfers aantonen, maar het is evengoed een toenemend besef dat in de lucht zit. Juist de combinatie van die twee maakt deze tijd extra spannend. Sinds de coronacrisis kennen we allemaal de ervaring van iets dat opeens stopt. We zagen lege straten en hier en daar zelfs een run op voorraden. Opeens maakte angst zich van ons meester. Het zou zomaar vaker kunnen gebeuren. Welke film zal zich nog meer naar het dagelijkse leven gaan verplaatsen? 

Want dingen kunnen opraken. Neem bijvoorbeeld het water dat uit de kraan komt. Als iedereen over de hele wereld evenveel zoetwater zou gebruiken als wij in het Westen, zou er bij lange na niet genoeg zijn. Bij de gemiddelde Nederlander gaat er gemiddeld 4000 liter per dag doorheen, bij de Amerikaan 7000. Er is echter ‘maar’ 2300 liter per dag voor iedereen, als we verantwoord leven. Met een groeiende wereldbevolking komen we met onze huidige manier van leven alleen nog maar meer in de problemen. En voor wie denkt dat minder douchen helpt: het meeste zoetwater is nodig voor de productie van ons voedsel dat we uit de schappen van de supermarkt halen. En voor de kleding die we aanhebben.

In de nieuwe jaarserie van Wapenveld willen we dit besef van crisis afpellen. Het gaat ons daarbij niet alleen om de vraag naar voldoende water of de klimaatcrisis en de vermindering van de CO₂-uitstoot. Of de vraag naar de snel afnemende biodiversiteit. Er zijn meer factoren die een rol spelen als het gaat over de houdbaarheid van onze planeet. Behalve de voorraden die kunnen opraken zijn er eindeloos veel vervuilingsprocessen die ons duur komen te staan als we ons leven niet veranderen. Wat is hier gaande? Wat zijn de achtergronden van deze crises?

Er bestaat een dominant discours waarin de redding wordt verwacht van technische innovatie. Maar juist de door de techniek gedreven exploitatie van onze leefomgeving heeft ons ook in de crisis gebracht. Als de geest van maakbaarheid een belangrijke oorzaak is van onze huidige problemen, moet dan hetzelfde frame ons uit het moeras helpen? De vermindering van de CO₂-uitstoot bijvoorbeeld brengt een technologische en maatschappelijke transitie zonder weerga op gang. Onze verhouding tot dit discours is ambivalent. Ingrijpen is nodig, ongetwijfeld. Tegelijkertijd zorgen de maatregelen voor nieuwe problemen, die in potentie zelf weer tot een catastrofe kunnen leiden. Een van de vele voorbeelden: voor de productie van groene vormen van energie zijn metalen nodig, die worden gewonnen in mijnen ver weg. Dat gaat ten koste van het landschap en leidt tot uitbuiting van de lokale bevolking.