Wapenveld

Abstract

Bijna niemand ontkomt eraan: polarisatie. Of het gaat over het vaccinatiebeleid, de opvang van vluchtelingen of stikstof: mensen staan tegenover elkaar. Wat kun je in zo’n geval doen? Hierbij tien handvatten om polarisatie tegen te gaan. We doen dit aan de hand van inzichten van Reinhold Niebuhr, een kritische christelijke denker die veel wordt aangehaald sinds de voormalige Amerikaanse president Barack Obama aangaf dat deze man zijn favoriete filosoof is.

Polarisatie betekent dat mensen, soms groepen mensen, tegenover elkaar komen te staan. Er ontstaat een wij-zij-denken, waarbinnen tegenstellingen worden verscherpt en de uitersten elkaar niet kunnen bereiken. Polarisatie kan plaatsvinden binnen gezinnen, families, tussen collega’s, politieke en maatschappelijke bewegingen, religieuze groeperingen en binnen bedrijven en organisaties. Polarisatie kan gaan over maatschappelijke, politieke en religieuze kwesties, zoals racisme, COVID-19-vaccinatiebeleid of de vrijheid van godsdienst. Polarisatie is echter geen noodlot; mensen kunnen zelf een begin maken met het bestrijden van polarisatie.

1. Idealisme combineren met realisme
Voor Niebuhr was het belangrijk zijn idealen voor een goede samenleving ook praktisch te kunnen maken: ‘Aan de vruchten kent men de boom.’ Je kunt van alles zeggen en dromen, maar je zult ook moeten laten zien dat je droom klopt voor de wereld waarin we nú leven. ‘Een van de vruchtbaarste bronnen van zelfmisleiding’, stelde Niebuhr, was ‘de verkondiging van grote idealen en beginselen zonder enige verwijzing naar hun verhouding tot de strijdvragen van den dag’.[1] Vanuit je ivoren toren roepen hoe de samenleving eruit zou moeten zien, was aan Niebuhr niet besteed. Hij wilde idealen concreet maken voor de dagelijkse realiteit van mensen, of die nu werkzaam waren in de fabrieken van Henry Ford of uitgezonden werden als militair.