Wapenveld

Abstract

In de NRC van 26 mei 2023 kreeg de monumentaal dikke nieuwe roman Alkibiades van Ilja Leonard Pfeijffer maar twee van de vijf mogelijke sterren van Thomas de Veen. Het boek vertelt het leven, of laat het de man zelf verhalen, van Alkibiades, de historische leider van Athene, opererend in de jarenlange oorlog met Sparta, in de vijfde eeuw voor Christus. Ambitieus, noemde De Veen het boek, maar de feiten waren hem te nadrukkelijk aanwezig. Pfeijffer kan beter zich tot de fictie beperken, meende hij.

De roman is te veel bezig met zijn eigen waarheidsgehalte, en daarmee mislukt, zo was het oordeel. Voor wie wel bereid is af en toe een plezierig uitstapje te maken naar het 200 pagina’s tellende notenapparaat dat dit boek siert, en feit en versiersel zelf te scheiden – een bezigheid die men naar keuze ondertussen overigens ook gewoon kan nalaten, het verhaal vertelt zichzelf – is er toch wel heel wat meer te halen dan twee uit vijf.  De Veen heeft zich wellicht te veel door postmoderne stress laten afleiden.

In de eerste elf hoofdstukken van dit mooi zwaar op de hand wegende en stemmig zwart gekafte boek wordt men aan de hand van de held Alkibiades langs de precies en gedetailleerd verhaalde wendingen van de oorlog tussen Sparta en Athene geleid, met Perzië op de achtergrond, twee en een half millennium geleden. Als men maar oppervlakkig bekend is met die historische werkelijkheid is het een interessante kennismaking aan de hand van Pfeijffer, die er gezien de meer dan indrukwekkende literatuurlijst achterin heel veel, misschien zelfs iets te veel, over gelezen heeft. Tegelijk is die hele lange Wikipedia-pagina natuurlijk niet de reden waarom dit een even onvermijdelijk als geweldig boek is.

De dosering van feit en mening, van eerstehands ervaring en interpretatie, zet heel oude vragen op scherp: waar begint de opinie van de Griekse democraat en ambitieuze redenaar Alkibiades, hoe reëel is het beeld van de waarnemer, en waar houdt het verband tussen zijn gedachten en de werkelijkheid op? Vragen waarin iedere lezer zich, met veel plezier, zelf mag herkennen.