Wapenveld

Abstract

Afgelopen zomer was in museum Voorlinden de tentoonstelling It’s about time te bezichtigen. De plek, het lommerrijke landgoed nabij Wassenaar, doet je even alle tijd vergeten. Verleden en toekomst lopen er fraai door elkaar heen, met enerzijds het historische landhuis en anderzijds het modernistische museumgebouw. De tentoonstelling zelf zet de bezoeker echter weer met beide benen op de grond en confronteert je met de verstrijkende tijd.

De maker is kunstenaar en ontwerper Maarten Baas (1978). Hij is opgeleid in Eindhoven en werkt nu vanuit ’s-Hertogenbosch. Dat klinkt provinciaals, maar dat is slechts schijn. Al met zijn afstudeerproject Smoke in 2002 maakte Baas internationaal naam. In dat project onderzocht hij de menselijke omgang met schoonheid en perfectie. Wij zijn geneigd dingen te houden zoals ze zijn en willen ze niet overgeven aan verloop, aan het voorbijgaan. Om daar anders naar te leren kijken, om schoonheid van het vergaan te ervaren, verbrandde hij een serie beroemde designklassiekers, zoals een zigzagstoel van Rietveld.

In 2009 werd Baas in Miami al uitgeroepen tot Designer of the Year. In die periode begon hij ook met het ontwerpen van een serie klokken onder de noemer Real Time. In die klokken toont hij een filmopname waarin iemand, vaak hijzelf, twaalf uur lang minuut na minuut en uur na uur de wijzers verzet. Dat gebeurt steeds handmatig, zevenhonderdtwintig minuten lang. Op diverse plekken in de publieke ruimte kun je zo’n klok tegenkomen, bijvoorbeeld in de vertrekhal van luchthaven Schiphol. De tentoonstelling It’s about time in Voorlinden heeft veel Real Time-producties bijeengebracht. Het is de moeite waard die wat nader te analyseren, want Baas vertelt daarmee een boeiend verhaal over de vele manieren waarop wij tijd kunnen ervaren.

Waarschijnlijk tegen de bedoeling van het museum in (want in het expositieboek is deze helemaal achterin opgenomen) start ik met de bezichtiging van een recente video-installatie die Baas I Think, Therefore I Was noemt. Deze productie speelt met René Descartes’ uitspraak ‘Ik denk, dus ik ben’. Uit honderden YouTube-video’s heeft Baas fragmenten gehaald waarin mensen ‘I think’ zeggen. Die fragmenten laat hij tegelijkertijd afspelen op tientallen schermen. Het resultaat is een stortvloed van stemmen die hun bestaansrecht lijken te bevestigen door het online ventileren van hun mening. Hoewel Baas hiermee een neutrale observatie over onze tijd wil doen, is het effect allesbehalve neutraal. Wie tussen de schermen staat krijgt een onbehaaglijk gevoel; de kakofonie doet je de fragmentatie van onze tijd ervaren. Niemand luistert er naar elkaar en je kunt je aandacht nergens echt op richten.