Wapenveld

Harold Fry, een gepensioneerd Engelsman, opent bij het ontbijt onder toeziend oog van zijn vrouw een brief die afkomstig blijkt van Queenie Hennessie. Zij is een oud-collega met wie hij het in het verleden goed kon vinden. Ze groet hem in haar brief vanuit een hospice in het noorden van het land, omdat ze stervende is aan kanker. Harold neemt pen en papier ter hand voor een reactie, maar hij kan de goede woorden niet vinden. Meerdere pogingen belanden in de prullenmand en ook zijn laatste versie is dermate ontoereikend dat hij niet bij machte is die te versturen.

Met de niet verstuurde brief op zak dwaalt Harold rond door het dorp waar hij woont, totdat hij aan de praat raakt met een jonge kassière in het lokale tankstation. Hij vertrouwt haar zijn verhaal toe, waarop ze hem aanraadt niet op te geven en te blijven geloven. Harold geeft aan dat hij geen aanleg heeft voor religie, maar dat is niet wat zij bedoelt. De kassière wil alleen maar zeggen dat geloof in dit soort situaties verschil kan maken. Harold stapt daarop het telefoonhokje in, belt naar het hospice aan de andere kant van het land en vraagt een verpleegster zijn oud-collega te vertellen dat hij te voet naar haar onderweg is. I'll keep walking and she must keep living. Op die manier begint de pelgrimage van Harold Fry van South Devon naar Berwick-upon-Tweed.

Niets meenemen
Dat pelgrimeren zich de laatste jaren in toenemende belangstelling mag verheugen, betekent nog geen revival van een aan institutionele religie verbonden praktijk. Die boodschap wordt aan het begin van de film nadrukkelijk gecommuniceerd. Dit verhaal wil niet christelijk zijn, hoewel ik er als kijker wel talloos veel referenties naar het evangelie in zie. De scherpe en abrupte breuk met het leven dat Harold als pensionado eerst leefde, herinnert mij aan de roeping van Jezus’ leerlingen die alles waar ze mee bezig waren lieten vallen. Dat Harold na een paar dagen zijn horloge en portemonnee met bankpasjes en identiteitskaart terugstuurt naar huis, doet mij denken aan Jezus die tegen zijn leerlingen zegt dat ze niets mee mogen nemen op hun reis. Geen stok, geen tas, geen brood, geen geld en geen extra set kleren. En als Harold zijn voeten helemaal stuk heeft gelopen, is het tijd voor een heuse voetwassing.

Schatplichtig
De film is gebaseerd op een gelijknamige roman geschreven door Rachel Joyce. In een boekbespreking van The Guardian werd terecht een punt gemaakt van de schatplichtigheid van deze roman aan The Pilgrims Progress van John Bunyan. Die schatplichtigheid is ook terug te vinden in de verfilming. In beiden reageert een echtgenote vol onbegrip op manlief die onverwacht afscheid neemt van thuis. In beiden gaat het over verleidingen die de pelgrim dreigen af te leiden van het doel van de reis. In beiden speelt het landschap en het weer een betekenisvolle rol en zijn er momenten van aanvechting en vertwijfeling. In beiden gaat het ook over schuld en vergeving, met dit verschil dat Harold niet worstelt met schuld tegenover God. Hij heeft zich uitsluitend te verhouden tot het leven dat hij geleefd heeft en de mensen die daarin belangrijk waren.     

Dat wil niet zeggen dat het transcendente helemaal geen rol van betekenis speelt in dit verhaal. De titel van de film heeft het niet voor niets over ‘unlikely’. Het is onwaarschijnlijk dat een gepensioneerde zich los zou kunnen maken van het leven dat hij al zo lang heeft geleefd. Het ligt niet in de lijn van de verwachting dat een huwelijk dat zo dood is als koude steen nog tot nieuw leven zou kunnen komen. En de gedachte dat een pelgrimage de genezing van een kankerpatiënt zou kunnen bewerkstelligen is volkomen absurd binnen het kader van een gesloten wereldbeeld, maar dat absurde heeft Harold Fry wel in beweging gebracht vanuit zijn tot stilstand gekomen leven.

De deur lijkt hiermee op een klein kiertje te worden gezet naar het transcendente, maar aan het einde van de film wordt diezelfde deur op meerdere manieren resoluut gesloten. Voor wonderen in de letterlijke zin van het woord is geen ruimte. Eerlijk gezegd ben ik daar wel weer blij mee, het geloof wordt niet per se geloofwaardiger door het optreden van een deus ex machina.

H.S. Mosterd MA is predikant en redactielid van Wapenveld.

The unlikely pilgrimage of Harold Fry is een film van Hettie MacDonald (regie). Online te zien via verschillende streamingplatforms, waaronder Pathé Thuis.