Wapenveld

Een bezoek aan de opera is een ritueel dat sommige Weners met haast religieuze ernst uitvoeren. Men gebruikt kort voor het schouwspel een eenvoudige maaltijd in café Oberlaa, waar operabezoekers opvallen met hun kostuum of fraaie jurk. Op tijd vertrekt men weer om zich naar de Opernring te spoeden. Klokslag zeven gaan de deuren van de imposante operazaal dicht en komen bezoekers tot de eerste pauze niet meer binnen.

Een paar weken geleden brachten amici van de civitas mij een bezoek. Op het programma stond ook de Don Giovanni van Mozart. Aangezien het toeristenseizoen was begonnen, bleek het uiterst lastig om kaarten te bemachtigen. Ik besloot om raad te vragen bij een van de kantoortjes die in Operakaarten handelen. In het verleden pakte dit weleens goed uit.

Een week van tevoren ging ik langs om de via internet gekochte kaarten op te halen. Bij aankomst was het gebouw echter volledig verlaten en de deuren gesloten. Ik klopte aan bij de aangrenzende winkel. Volgens het winkelpersoneel was er bij de buren al weken geen verkoper meer te bekennen. Ook de telefoon werd niet meer opgepakt. Na een aantal dagen besloot ik naar de politie te stappen en aangifte te doen. De kaarten waren daarmee echter nog niet terug. Kort daarop bracht de Weense politieagent mij goed nieuws. De verkoper was ziek geworden en zodoende was het kantoor tijdelijk gesloten. Ik zou mijn kaarten een dag voor de voorstelling krijgen. Na veel gesteggel en enkele spannende uren kwam de verkoper eindelijk opdagen en hadden we tickets voor ons bezoek aan Don Giovanni.

Na deze kleine komedie haastten we ons gekleed in jas, das en avondjurk naar de Wiener Staatsoper. Don Giovanni is een opera met twee bedrijven en gaat over een begerige man die zich laat leiden door zijn driften en meer dan duizend vrouwen versiert. Door zijn verleidingspogingen, die gepaard gaan met bloedige duels, haalt hij de woede van de gemeenschap over zich heen en moet hij uiteindelijk boeten voor zijn daden. Zo gezien is Don Giovanni een triviaal stuk, maar na afloop stuitten we op een interpretatie van Kierkegaard. Volgens Kierkegaard zou het Middeleeuwse christendom het sensuele en erotische verdrongen hebben, aangezien het in strijd zou zijn met het geestelijke. Mozart rebelleert daartegen in zijn muziek. Volgens deze lezing van Kierkegaard moet het christendom het erotische niet wegzetten, maar juist sublimeren.

In hoeverre deze lezing klopt mag de lezer zelf beoordelen. De opera brengt daarnaast nog een belangrijke stilistische les die vaak vergeten wordt. De beroemde Weense schrijver Stefan Zweig schreef over de betekenis van het toneelbezoek voor de Wenenaren. ‘Het toneel is de microkosmos die de macrokosmos weerspiegelt, het bonte spiegelbeeld waarin de gemeenschap zichzelf bekijkt. Aan de acteur ziet de toeschouwer perfect hoe men zich dient te kleden, hoe men een kamer binnenkomt, hoe men converseert, welke woorden men als mens van goede smaak mag gebruiken en welke men dient te vermijden; het toneel is in plaats van een plek van louter vermaak een gesproken en beeldende leidraad voor goed gedrag, voor de juiste uitspraak.’

De opera is zogezien een spiegel voor het stijlvolle en welgemanierde leven. Hoewel de inhoud van de opera soms wat oppervlakkig kan zijn, zette de duiding van Stefan Zweig mij aan het denken. Voor goede stijl en subtiliteiten is de opera een waardevolle leermeester, zeker voor ons civieten uit het soms wat ongemanierde Nederland. Wie op tijd tickets bemachtigt en het geduld kan opbrengen, raad ik daarom aan om ten minste een keer in zijn leven een operavoorstelling in Wenen te bezoeken en zelf de rijkdom van deze eeuwenoude traditie te proeven.