Wapenveld

Abstract

Een leven lang lesgeven over de ‘de mooiste parels van de christelijke literatuur’ hebben de docent zelf ook veel gebracht. ‘Wat zou ik als jezuïet eigenlijk nog meer wensen?’ Bij zijn emeritaat geeft Rob Faesen nog vier lessen mee, aan de hand van Jan van Ruusbroec. De integrale afscheidsrede.

In oorsprong was een academische afscheidsrede eenvoudigweg het laatste college van een hoogleraar, waarin hij een paar conclusies formuleerde over wat hij gedoceerd had. Ik zou dat vandaag ook zo willen opvatten. Zijn er dingen die ik vandaag als conclusie kan formuleren? Laat ik het zo zeggen: nu ik vele jaren in contact geweest ben met mystieke auteurs – niet alleen de Middelnederlandse, zoals Ruusbroec, Hadewijch en Beatrijs, maar ook anderen, zoals Willem van Saint-Thierry, Achille Gagliardi, Louis Lalemant, Jan Pullen, noem maar op – zijn er zaken die ik van hen geleerd heb, dingen die ze mij getoond hebben, en die ik misschien anders niet zou gezien hebben? Die zijn er inderdaad. Ik ga me beperken tot vier thema’s. En die thema’s kan ik gemakkelijk voorstellen aan de hand van de leidraad die Jan van Ruusbroec gegeven heeft aan zijn hoofdwerk Die geestelike brulocht.

Zoals velen van u weten heeft Jan van Ruusbroec dit werk gestructureerd aan de hand van één zin uit het Matteüs-evangelie. Die zin komt uit de parabel van de wijze en de dwaze bruidsmeisjes, u weet wel, de wijzen hadden niet alleen lampen meegebracht maar ook olie, en de dwazen alleen maar lampen. En dan klinkt onverwacht, in het midden van de nacht, de roep Siet, de brudegom comt, gaet ute hem te ontmoeten. Die ene zin is voor onze Brabantse schrijver de leidraad voor heel zijn boek. Hij beschrijft het gehele panorama van het christelijke geestelijke leven aan de hand van de vier elementen uit deze ene zin.

Vooreerst: ‘Zie! Kijk!’ Er is namelijk iets te zien, zegt Ruusbroec, tenminste voor wie de ogen opent. Wat is er te zien? De bruidegom komt. Die bruidegom is Christus. Het is de komst van God naar ons toe. ‘Zie, open je ogen!’ – ‘de bruidegom komt’, en dan ten derde: ‘ga uit.’ De reactie van de christen is een uit-zichzelf-treden. Het christelijk leven, de christelijke spiritualiteit is niet op zichzelf gericht zijn, het ikje dat met zichzelf bezig is en navelstaart. Nee, integendeel: het is een ‘uit-zichzelf-gericht-zijn’, gericht naar de ander als ander – en in het bijzonder de Ander met hoofdletter. En waarom, wat is het doel daarvan? ‘Om Hem te ontmoeten.’ Dat is de bedoeling van het leven, van de werkelijkheid: de liefdesontmoeting van God en mens. Daarvoor heeft God de schepping geschapen, heeft Hij ons geschapen: dat er een echte, authentieke liefdesontmoeting zou kunnen plaatsvinden van God als God en de mens als mens.

Aan de hand van deze vier structuurelementen kan ik nu een viertal thema’s schetsen die mij in mijn onderzoek vaak beziggehouden hebben. Thema’s die misschien anders voor mij verborgen zouden gebleven zijn.