Wapenveld

Sinds enige jaren verschijnen bij verschillende uitgevers, maar in een uniforme layout in hoog tempo bundels, die de neerslag vormen van congressen van International Reformed Theological Institute, waarvan onze landgenoot prof.dr. A. van de Beek inmiddels directeur is [1][2]. Deze beide bundels bieden lezingen, papers en dagopeningen, die in 1999 op de derde conferentie van het IRTI in Hydepark gehouden zijn. Aan deze conferentie – op de drempel van een nieuw millennium welhaast vanzelfsprekend gewijd aan de hoop – namen theologen uit alle delen van de wereld, met uitzondering van Latijns-Amerika, deel.

De eerste bundel bevat een serie bijbelse, historische en systematische bijdragen over het thema eschatologie, de tweede biedt een veelkleurig palet aan contextuele stemmen. Van de historische bijdragen noem ik die van W.J. van Asselt over chiliasme en gereformeerde eschatologie in de 17e en 18e eeuw, met de prikkelende conclusie dat er meer chiliasme in onze gereformeerde traditie zit dan we wel dachten. Nog een verrassing: D.L. Migliore meent, dat bij de 17e eeuwse puriteinse theoloog Jonathan Edwards bouwstenen voor een ecologische theologie te vinden zijn. Dan zijn we overigens wel in Amerika, waar in eschatologisch opzicht heel wat te beleven valt.

De eschatologie van Van de Beek komt in enkele bijdragen in dit boek aan de orde, en dat was te verwachten. In zijn boeken Schepping. De wereld als voorspel voor de eeuwigheid en vooral in Jezus Kurios zit een geweldige kritiek op de dominante westerse cultuur, en een vrijwel totale afwijzing van de wereld zoals die is. In de eerste bundel kruist zijn voormalige Leidse collega G.G. de Kruijf de degens met hem, in de tweede een andere Hervormde kerkelijke docent uit Leiden, K.E. Biezeveld. Beiden verwijten hem de schepping af te schrijven, en het lijkt me, dat Van de Beek daar toch enigszins mee in de maag moet zitten.

Anderzijds – ik kan me voorstellen, dat Van de Beek uit deze bundels ook weer materiaal haalt om zijn stelling kracht bij te zetten, dat ‘hoop’ en ‘eschatologie’ in de westerse wereld bijna onvermijdelijk in het teken van vooruitgang in de geschiedenis gezien worden. Het verbaast tegen die achtergrond niet, dat J. Moltmann degene is, op wie verreweg de meeste auteurs zich beroepen of met wie ze in discussie gaan. Die discussie had wat mij betreft dieper mogen graven, en ik had de diverse theologen en anderen uit Afrika en Azië graag eens gehoord over Van de Beeks these, dat zij uiteindelijk meer baat hebben bij een eschatologie, waarin we worden verlost uit de geschiedenis, dan een eschatologie en theologie, waarin de bijbelse hoop wordt verbonden met de menselijke strijd voor een rechtvaardige wereld.