Wilde schoonheid [9]

Herman van Veen – God is gratis

Enige eeuwen geleden werd uit kerken inspirerende kunst gegooid die leken en andere gelovigen bijzonder kon inspireren. In Wilde schoonheid gebeurt precies het tegenovergestelde. Er wordt nog steeds veel kunst gemaakt met door God gegeven talent, die zeer wel leken en kerkgangers kan inspireren in hun dagelijkse zoektocht. Deze kunst bereikt de kerken of de individuele christen meestal niet. Ook is er voldoende kunst die door christenen niet als inspirerend voor hun geloof gezien wordt. Iedere aflevering van Wilde schoonheid zoomt in op een werk (van film tot beeldende kunst tot poëzie) dat te mooi is om links te laten liggen. Ieder nummer bespreken we werk dat – gemaakt door een niet-christen of christen, gelovige of ongelovige – herkenning op kan roepen, en instemming bij de christen die van harte Jezus wil zoeken en vinden.

Bij kunst kan het soms net zo zijn als bij belangrijke historische momenten. Waar was je toen je hoorde dat Diana dood was? Waar was je toen je voor het eerst ‘De schreeuw van Munch’ zag, waar was je toen je voor het eerst Herman van Veen hoorde zingen: ‘God is geen bijl, God is geen wet, God is geen standbeeld, God is geen oordeel.’

Ik zat toen in Carré. En op het podium zong de zanger zo rustig en onverwacht mooi allemaal regels die me direct betoverden. Hij zong over God. Wie of wat Hij wél is, en wat Hij vooral niet is. ‘God is een naam die in je hart woont.’

Een lied vol zinnen waar je stuk voor stuk op moet kauwen. Zinnen die je niet zomaar loslaten, zinnen van een lied dat je niet maar één keer kunt luisteren. Het is een modern credo dat je eigenlijk uit je hoofd moet leren.

Dat vind ik, althans.

En dat probeerde ik een keer over te brengen op een aantal christelijke studenten. Maar ik kreeg volle tegenstand. Niet vanwege de eerste 24 regels, maar vanwege de allerlaatste regel.

Als het liedje goed en wel lijkt afgelopen, als al het poëtische over God is gezegd, en de gitaar zijn laatste akkoorden heeft gespeeld, hoor je de zanger opeens nog zachtjes, haast onhoorbaar zeggen: ‘God is gratis’ [1].

Het is een zin die mij de eerste keer verraste. En ook een beetje irriteerde, maar toch… ik ben steeds meer van die regel gaan houden.

Uitleg is nodig.

De studenten die me zeiden dat deze regel eigenlijk niet kon, hebben natuurlijk gelijk. God is niet ‘gratis’ in de betekenis van ‘in de uitverkoop’, of ‘God stelt niets voor, het is niets waard’. En op de een of andere manier ben ik er in de loop der jaren achter gekomen dat dit het overheersende gevoel is van vooral de christelijke luisteraars van dit liedje. Ze vinden het vanwege deze ene regel aanstootgevend.

Niet-christenen daarentegen (natuurlijk is dit slechts op wat ervaringen en niet op echt onderzoek gebaseerd, ik hoop maar dat het wetenschappelijk kader van Wapenveld me deze uitglijer vergeeft) hebben volgens mij de juiste betekenis van dit ‘God is gratis’ direct te pakken.

Van Veen bouwt het lied namelijk zorgvuldig op. ‘God is de wind, die door je haar waait’, een zin die ik direct met Elia’s ‘zachte bries’ associeer. Hij is de ‘zon die je gezicht verwarmt’, en dan is God ‘gratis’. Wanneer je niet gekwetst naar deze regel luistert, zie je hoe waardevol het hele lied is en hoe waar zijn laatste regel. God ís gratis. Hij stelt geen voorwaarde, Hij kost je niets, Hij is er gewoon. Hij smelt in je hand en Hij woont in je hart.

Nog een associatie om dit punt duidelijk te maken. Ik heb bij Duits altijd geleerd dat er twee woorden voor goedkoop zijn: preiswert en billig. Het eerste geeft aan dat de goedkope prijs een ‘goede’ goedkoop is, het is een mooie prijs voor een waardevol product. Het ‘billig’ is weinig geld voor een minder waardevol product.

De regel ‘God is gratis’ is voor mij ‘preiswert’ en niet ‘billig’. Het is een waardevolle zin, over een waardevolle God die me alles waard is.

Maar om dat in te zien moet ik eerst even als een niet-christen luisteren. Voor zover ik dat kan, natuurlijk. Om er dan vervolgens door de zanger achter te komen dat er betaald is. God is gratis.

  1. Je kunt het liedje beluisteren op youtube, even intikken ‘God is gratis’, of deze link: http://www.youtube.com/watch?v=0-fD_zV6Yqg