Wapenveld

Abstract

Wat denkt u? Hoeveel besluiten in uw leven worden op basis van artificiële intelligentie (AI) voor u genomen? Waarschijnlijk meer dan u denkt. AI heeft wel iets van het karakter van de Matrix uit de gelijknamige film uit 1999: overal aanwezig en tegelijk onzichtbaar. Het maakt ons leven aangenamer, gemakkelijker, zonder dat u zich altijd bewust bent van wat er gebeurt. Maar hoe zit het met het voorrecht om zelf in ons leven besluiten te nemen en daar verantwoordelijk voor te zijn?

Stel: u rijdt ’s avonds na een vergadering naar huis. Uw zelflerende thermostaat weet uit uw gekoppelde agenda tot hoe lang de vergadering duurt en heeft inmiddels ook geleerd dat het meestal een half uurtje uitloopt. Onderweg doet zich echter onverwacht een vertraging voor van vijftien minuten wegens reparatiewerkzaamheden aan de snelweg. Geen probleem, uw telefoon geeft het door aan uw thermostaat. Als u thuiskomt, is de temperatuur in de huiskamer aangenaam. U merkt het niet eens, zo natuurlijk voelt het aan! Om te ontspannen besluit u nog even te netflixen. Netflix weet dat u op dit tijdstip eigenlijk nooit langer dan een half uur kijkt, en dus suggereert het u een korte film van 25 minuten. Precies het genre dat u graag ziet na een drukke dag.

Dit is vast geen herkenbaar beeld voor de meeste lezers. Nou ja, niet op alle onderdelen tegelijk. Maar of we het door hebben of niet, anno 2022 maakt AI deel uit van ons leven. Wilt u bewijs? Dat is eenvoudig te leveren. Laten we aannemen dat we allemaal weleens iets op internet opzoeken. Op dit moment gebruik ik zelf twee laptops. De browsers op beide apparaten zijn identiek (Chrome), maar bevatten natuurlijk wel een eigen zoekgeschiedenis plus bijbehorende cookies. Als ik in de ene browser voluit ‘Artificial Intelligence’ intik in Google, krijg ik bovenaan drie advertenties over de voordelen van AI-toepassingen te zien. De andere browser presenteert er echter maar één. Hoe komt dat? Het antwoord is dat het algoritme van Google aan de hand van gegevens op mijn ene laptop inschat dat alle drie de advertenties passend zijn voor mij en op mijn andere laptop tot de conclusie komt dat één advertentie volstaat.

Ik wil twee belangrijke aspecten van de manier waarop AI zich in onze wereld manifesteert, uitwerken. Het eerste is dat AI ons in het algemeen iets lijkt te beloven: vooruitgang, verbetering, gemak, controle, beheersbaarheid, zeg het maar. Maar wel op één voorwaarde: dat we steeds meer onze besluiten aan AI uitbesteden. Het tweede aspect is subtieler en betreft ons taalgebruik met betrekking tot AI. We lijken de neiging te hebben om over AI te spreken alsof het menselijke eigenschappen heeft. Ik denk dat het belangrijk is om kritisch naar beide aspecten te kijken.