Jaarseries

Bijna goddelijk gemaakt — jaargang 53, 2003

In deze jaarserie wil Wapenveld met name de vakgebieden van biowetenschap en neurowetenschap voor het voetlicht halen. Door interviews te plaatsen met kenners van het vak krijgen de lezers een beeld van de fascinerende ontwikkelingen die zich afspelen binnen deze wetenschappen.

We hebben namelijk het idee dat hier de laatste jaren vragen opkomen die christenen niet onberoerd kunnen laten. Menselijk leven kan worden beschreven als het produkt van met elkaar reagerende moleculen. Het menselijk bewustzijn kan op heterdaad worden betrapt door allerlei fysische en chemische processen in het hoofd te meten. Welke gevolgen heeft dat voor onze ideeën over vrijheid en verantwoordelijkheid?

Deze en andere vragen zullen zo scherp mogelijk worden gesteld in de jaarserie. Daartegenover zal in de jaarserie ook de wetenschap zelf worden bevraagd. Aan de ene kant door het paradigma van de wetenschappen van binnenuit aan de orde te stellen. Wat is de verhouding tussen theorie en empirie, wat is de status van het gebruik van metaforen? Aan de andere kant zullen filosofen en theologen worden uitgenodigd om de wetenschap van buitenaf te bevragen. Zij zullen reflecteren op de vraag of de nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap in staat zijn dat wat wezenlijk menselijk is, bloot te leggen.

‘Bijna goddelijk gemaakt’

Aart Nederveenjaargang 53, nummer 1, februari 2003

In onze westerse samenleving zit een merkwaardige dubbelheid. De laatste eeuwen zijn wij vertrouwd geraakt met het gebruik van allerlei technische apparaten, die voor leken zelfs in de verste verte niet meer inzichtelijk zijn. En meestal vinden we dat eigenlijk wel best ook. We luisteren naar het weerbericht, gebruiken onze mobiele telefoon in de trein en op de fiets en zijn tevreden gebruikers van internet, zonder ons te bekommeren over hoe alles in elkaar steekt. Toch kan er een moment komen dat we er meer van willen weten. Bijvoorbeeld als de dokter ons vertelt dat er niets aan de hand is, terwijl we zelf wel beter weten. Dan nemen we geen genoegen met de diagnose dat er iets tussen onze oren zit.

https://wapenveldonline.nl/artikel/1/bijna-goddelijk-gemaakt/

Lees verder

Is de toekomst van ‘god’ de liefhebbende mens?

Bert de Leedejaargang 53, nummer 1, februari 2003

De redactie koos bewust voor een artikel over het laatst verschenen boek van H.M. Kuitert in de jaarserie 'Bijna goddelijk gemaakt', waarin het gesprek over de verhouding van geloof en wetenschap aangegaan wordt. Kun je geloven in God, en dan in God als een persoonlijk, handelend God en niet zoiets vaags als 'Het Mysterie', en tegelijk de ontwikkelingen van de moderne wetenschappen en hun vooronderstellingen serieus nemen? Kan dat? Rond deze vragen heerst al jarenlang stilte, zeker in orthodox-gereformeerde kring. Gevolg is dat zij gewoon naast elkaar staan, ook in de (gelovige) mens zelf. We geloven in God die leeft en regeert, en we bedrijven wetenschap vanuit een visie op de werkelijkheid waarin zoiets als een handelend ingrijpen van God uitgesloten is.

https://wapenveldonline.nl/artikel/7/is-de-toekomst-van-god-de-liefhebbende-mens/

Lees verder

‘Zonder brein geen geloof, hoop en liefde’

Aart Nederveen en Remko Muisjaargang 53, nummer 2, april 2003

De Nijmeegse hoogleraar neuropsychologie Peter Hagoort is gewend aan de vragen die zijn onderzoek oproept bij een breder publiek. Al verschillende keren gaf hij interviews of verzorgde hij lezingen voor mensen met interesse voor zijn vakgebied. Hij mag zich bovendien verheugen in de belangstelling van invloedrijke personen. Koningin Beatrix opende het gloednieuwe F.C. Donderscentrum waarvan Hagoort directeur is. Hagoort verzorgde bij deze gelegenheid een diapresentatie - nu voor iedereen toegankelijk op internet - waarin hij ons staatshoofd introduceerde in zijn vakgebied. De paus ontbood Hagoort om voor hem uit de doeken te doen wat zich afspeelt in het hoofd van een wereldburger die zijn naam over de lippen laat komen. In een heuse Vaticaanse publicatie is inmiddels voor iedereen te lezen hoe het woord 'paus' ligt opgeslagen in onze hersenen.

https://wapenveldonline.nl/artikel/16/zonder-brein-geen-geloof-hoop-en-liefde/

Lees verder

Wat kunnen de neurowetenschappen verklaren?

Gerrit Glasjaargang 53, nummer 2, april 2003

Mevrouw A heeft een depressie. Alles is grijs. Niets geeft haar meer plezier. Ze heeft moeite om zich tot iets te zetten of zich te concentreren. Overdag zit ze het liefst op de bank Het leven trekt zich aan haar voorbij. Ze slaapt slecht, haar seksuele gevoelens zijn verdwenen en haar geloofsleven heeft een dieptepunt bereikt: het geloof zegt haar weinig en wat ze in de kerk hoort, is aan haar niet meer besteed. Een psychiater constateert een depressie. Er volgen gesprekken en ze krijgt medicijnen. Na twee weken verbetert de slaap. Na vier weken begint haar energie weer terug te keren. Ook voelt ze zich minder gedeprimeerd. Na twee maanden is de depressie over.

https://wapenveldonline.nl/artikel/18/wat-kunnen-de-neurowetenschappen-verklaren/

Lees verder

‘In de genetica wordt de naam van God nooit genoemd’

Aart Nederveen en Remko Muisjaargang 53, nummer 3, juni 2003

Vijftig jaar geleden maakten James Watson en Francis Crick hun ontdekking van de structuur van DNA wereldkundig. Daaraan is toen door kranten en tijdschriften veel aandacht besteed evenals aan het feit - drie jaar geleden - dat het DNA van de mens grotendeels ontrafeld was. Met enige regelmaat verschijnen er berichtjes over de ontdekking van de functie van een bepaald gen. Men verwacht dat het niet zo heel lang meer zal duren, of we zullen de code van iemands persoonlijke DNA in een elektronische database kunnen opslaan. Een samenvatting daarvan kan dan voor iedereen beschikbaar komen in een zogenaamd genenpaspoort. Daarin staat precies welke kans iemand loopt om bepaalde erfelijke ziekten te krijgen.

https://wapenveldonline.nl/artikel/23/in-de-genetica-wordt-de-naam-van-god-nooit-genoemd/

Lees verder

“Geef mij uw cellen en ik zal u zeggen wie u bent”

Henk Verhoogjaargang 53, nummer 3, juni 2003

De wetenschap, met name de biologie, speelt een steeds grotere rol bij het vormen van ons mensbeeld. Onder 'mensbeeld' versta ik hier een visie op het wezen van het menszijn, inclusief oorsprong en bestemming. 'Mens ken uzelf': in elke cultuur wordt deze aansporing anders ingevuld. In onze westerse cultuur is het antwoord van de biologie steeds meer toonaangevend. “Geef mij uw cellen en ik zal u zeggen wie u bent of wie u zult worden”, zei de geneticus Galjaard in het spraakmakende televisieprogramma 'Beter dan God'. Maar ook aan noties als toenemende beschermwaardigheid van het menselijk embryo, of het begrip hersendood bij orgaandonatie, ligt een biologisch mensbeeld ten grondslag.

https://wapenveldonline.nl/artikel/25/geef-mij-uw-cellen-en-ik-zal-u-zeggen-wie-u-bent/

Lees verder

Geloof uitgedaagd door bio- en neurowetenschappen

Palmyre Oomenjaargang 53, nummer 4, augustus 2003

De ontwikkelingen in bio- en neurowetenschappen die in de jaarserie van Wapenveld aan de orde zijn, zadelen ons telkens opnieuw op met de vraag of het niet beter is allerlei vertrouwde denkbeelden op te geven. Het kan daarbij gaan om de menselijke ervaring dat wij de vrijheid hebben om iets wel of niet te willen. Maar ook overtuigingen die in de christelijke traditie een grote rol spelen, zoals het bestaan van God en de menselijke ziel, kunnen onder vuur komen te liggen.

https://wapenveldonline.nl/artikel/30/geloof-uitgedaagd-door-bio-en-neurowetenschappen/

Lees verder

Variaties op een oud thema?

Gijsbert van den Brinkjaargang 53, nummer 5, oktober 2003

'Het verband tussen wetenschap en geloofsafval is evident, maar ik denk dat het geen logisch, maar een sociologisch verband is. Wetenschap en techniek hebben een wereld geschapen waarin religieuze ontvankelijkheid slecht gedijt. Alleen al dat je bijna nergens meer een behoorlijke sterrenhemel kan zien, dat doet voor de ontkerkelijking meer dan welke gearticuleerde opvatting dan ook' (Hans Ree, NRC-Handelsblad, 5 augustus 2003).

https://wapenveldonline.nl/artikel/37/variaties-op-een-oud-thema/

Lees verder

‘We leven niet in een wetenschappelijk universum’

Herman Oevermans en Aart Nederveenjaargang 53, nummer 5, oktober 2003

'Over irrationele tendensen maak ik me wel zorgen. De uitdrukking “Do your own thing” is een uitdrukking van die moderne irrationaliteit. Als je zegt dat je ergens nog even over moet nadenken, dan hebben mensen de neiging boos te worden. Want je moet je gevoel volgen. Ik zou niet weten waarom. Kant heeft hele goede redenen aangegeven waarom je soms je gevoel juist niet moet volgen.'

https://wapenveldonline.nl/artikel/39/we-leven-niet-in-een-wetenschappelijk-universum/

Lees verder

'Bijna goddelijk gemaakt'

Aart Nederveenjaargang 53, nummer 6, december 2003

'Verbazing bevangt mij daarover, diepe verbazing; verbijstering grijpt mij aan.' Deze woorden gebruikt Augustinus in zijn Belijdenissen om aan zijn lezers zijn verwondering duidelijk te maken over zijn eigen geheugen. Voor Augustinus was het niet onduidelijk wie die verwondering geldt: de Schepper van hemel en aarde heeft immers ook de mens gemaakt. In de jaarserie Bijna goddelijk gemaakt heeft Wapenveld geprobeerd te laten zien dat wetenschap ook nu nog fascinatie en verwondering teweegbrengt. Juist de belijdenis dat God deze wereld en ook ons mensen geschapen heeft, maakt nieuwsgierig. Wie wil weten hoe de werkelijkheid in elkaar zit, kan niet achter zijn bureau blijven zitten, maar zal zelf op onderzoek uit moeten.

https://wapenveldonline.nl/artikel/43/bijna-goddelijk-gemaakt/

Lees verder